Olsza, nazywana też olchą, jest okazałym drzewem. Wyjątkowo można też spotkać krzewiastą formę olszy zielonej. Kwiaty męskie, wiszące żółótobrązowe kotki, tworzą się (podobnie jak kwiaty leszczyny i brzozy) późnym latem poprzedniego roku. Mają wtedy barwę czerwonobrunatną, są krótkie i twarde. Olsza zakwita przed rozwinięciem się liści, podobnie jak inne wczesnopylące drzewa. Liście stanowiłyby mechaniczną przeszkodę, barierę w swobodnym rozprzestrzenianiu się ziaren pyłku.
Olsza rośnie na podmokłych stanowiskach
Pyłek produkowany jest w olbrzymich ilościach, aby pojedyncze ziarno pyłku niesione przez podmuchy wiatru dotarło do znamienia kwiatu żeńskiego. Jednak aby pojedyncze ziarno pyłku dotarło z kwiatu męskiego na kwiat żeński, muszą panować odpowiednie warunki. Deszcz, śnieg, duża wilgotność powietrza oraz przeszkody mechaniczne (np. liście) utrudniałyby transport ziaren pyłku.
Pylenie
Objawy chorobowe u osób uczulonych na alergeny pyłku olszy w znacznym stopniu uzależnione są od warunków pogodowych. Kwitnienie olchy w Europie przypada na wczesną wiosnę, kiedy to ekspozycja pacjentów na aeroalergeny zewnątrzdomowe jest ograniczona z uwagi na niskie temperatury, krótki czas pobytu poza pomieszczeniami zamkniętymi oraz zwykle zamknięte w tym okresie okna. Olsza pyli zazwyczaj w marcu. Jej pyłek osiąga bardzo wysokie stężenia w atmosferze, przekraczające nawet kilka tysięcy ziaren pyłku w 1 metrze sześciennym powietrza.
Początek sezonu oraz intensywność pylenia są ściśle uzależnione od temperatury powietrza zimą i wczesną wiosną.
Objawy
Kwiatostany (bazie) olszy w trakcie pylenia
Alergeny pyłku olszy są po alergenach pyłku brzozy najczęstszą przyczyną kataru alergicznego w okresie wiosny. Objawy chorobowe u osób uczulonych na alergeny pyłku olszy pojawiają się nagle, bez objawów wstępnych. Dlatego też, szczególnie w przypadku osób uczulonych na alergeny wczesnopylących roślin, niezbędne jest korzystanie z komunikatów o prognozowanym stężeniu pyłku w atmosferze.
Dominują objawy w postaci:
- wodnistej wydzieliny,
- świądu nosa,
- kichania,
- upośledzenia drożności nosa,
- objawów spojówkowych (łzawienie, zaczerwienie i pieczenie spojówek).
Alergen pyłku olchy wykazuje reakcje krzyżowe z alergenami pyłku brzozy i leszczyny.
Opracowanie: dr Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych
