Jesion (nazwa łacińska: Fraxinus, nazwa angielska: European Ash)

Jesion występuje głównie w wilgotnych lasach, wraz z olszą i dębem porasta też doliny rzek. Chętnie sadzony jest w parkach i alejach oraz przy drogach. W Polsce rośnie dziko jeden gatunek: jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.), dorastający do 30-40 metrów wysokości. Jesion wyniosły ma wiele odmian, m.in. jednolistkowa, zwisająca, żółtopędowa. Mniej wrażliwy na zanieczyszczenia przemysłowe jest jesion amerykański (Fraxinus americana) – sadzony w Polsce często w parkach oraz jesion pensylwański (Fraxinus pennsylvanica). Wiosną jesion długo pozostaje bezlistny. Kwitnie w kwietniu, przed pojawieniem się liści. Kwiaty jesionu są niepozorne, jak u wszystkich roślin wiatropylnych pozbawione okwiatu, są zebrane w krótkie wiechy. Owocami jesionu są spłaszczone orzeszki długości od 2,5 do 5 cm, które pozostają na gałęziach aż do następnej wiosny.

Jesion występuje na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego. Rodzina oliwkowatych (Oleaceae), do której należy jesion, obejmuje ok. 60 gatunków drzew i krzewów występujących w umiarkowanej strefie półkuli północnej. Jesion rośnie głównie w północno-zachodniej i centralnej Europie. W lasach południowej Europy występuje pospolicie Manna Ash (Fraxinus ornus).

Pyłek jesionu pojawia się w atmosferze Polski w kwietniu, prawie równocześnie z pyłkiem brzozy. Podobnie jak w przypadku innych gatunków drzew, w poszczególnych miastach Polski obserwuje się znaczące różnice w stężeniu pyłku jesionu w poszczególnych latach (uzależnione przede wszystkim od warunków pogodowych – głównie temperatury).

Pyłek jesionu ma silne właściwości uczulające. Alergen główny pyłku jesionu – Fra e 1 – wykazuje homologię z alergenem oliwki Ole e 1. Inne poznane alergeny pyłku jesionu to: Fra e 2 (profilina), Fra e 3, Fra e 9. Drzewo oliwne jest reprezentantem tej samej rodziny Oleaceae co jesion. Ziarna pyłku oliwki są podstawowym czynnikiem etiologicznym pyłkowicy w rejonie śródziemnomorskim. Pozostałe rośliny z rodziny Oleaceae – liguster (Ligustrum), forsycja (Forsythia), bez lilak (Syringa) i jaśmin (Jasminum) – mają mniejsze znaczenie w alergologii. Pomiędzy alergenami pyłku poszczególnych gatunków tej rodziny obserwuje się reakcje krzyżowe. Na uwagę zasługuje jednak reakcja krzyżowa pomiędzy alergenami jesionu, oliwki i ligustru sadzonego w Polsce w postaci żywopłotów. Oznacza to możliwość wystąpienia silnych reakcji uczuleniowych u chorych z alergią na alergeny pyłku jesionu, którzy znajdą się w rejonie Morza Śródziemnego oraz na obszarach upraw drzewa oliwkowego. Opisywane są także przypadki alergicznego nieżytu nosa i astmy oskrzelowej u osób eksponowanych na kontakt zawodowy z pyłem drzewa jesionowego.

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych