Bylica (nazwa łacińska: Artemisia, nazwa angielska: mugwort)

Bylica (Artemisia) to rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae) liczący około 400 gatunków. Bylica spotykana jest przede wszystkim na półkuli północnej. Na obszarach stepowych bylice są dominującymi roślinami. Część bylic to rośliny jednoroczne lub byliny, ale niektóre gatunki to krzewy. Liście bylicy są zwykle aromatyczne i gorzkie.
Występujące w Europie gatunki bylicy to chwasty i rośliny ruderalne. Niektóre z bylic to rośliny lecznicze jak: bylica cytwarowa, bylica piołun oraz rośliny przyprawowe jak: bylica estragon i bylica piołun. W Polsce spotykamy siedem gatunków bylic: bylicę pospolitą (Artemisia vulgaris L.), bylicę piołun (Artemisia absinthium L.), bylicę boże drzewko (Artemisia abrotanum L.), bylicę estragon (Artemisia dracunculus L.), bylicę polną (Artemisia campestris L.), bylicę pontyjską (Artemisia pontica) oraz bylicę nadmorską (Artemisia maritima). Najliczniejszym gatunkiem jest bylica pospolita.

Łodyga bylicy jest prosto wzniesiona, wysoka i rozgałęziona. Liście bylic są ułożone na łodydze skrętolegle, różnią się znacznie u poszczególnych gatunków. Kwiaty bylicy zebrane są zwykle w drobne koszyczki, które zwisają lub u niektórych gatunków są wzniesione. Bylice należą do roślin wiatropylnych, a ten sposób rozmnażania jest u bylic zjawiskiem wtórnym, charakterystycznym dla roślin odkrytych, rozległych terenów.

Bylica pospolita (Artemisia vulgaris)

Bylica pospolita jest w Europie Środkowej gatunkiem najliczniej występującym. Bylica pospolita jest byliną osiągającą w zależności od warunków od 60 do 120 cm wysokości. Cała roślina ma balsamiczny zapach. Łodyga bylicy pospolitej jest rozgałęziona, a jej liście są pierzastosieczne. Górna powierzchnia blaszki jest ciemnozielona, zaś dolna białawo owłosiona.

Koszyczki kwiatowe mają około 5 mm długości i są barwy żółtej lub czerwonej. Brzeżne kwiaty są żeńskie, a wewnętrzne obupłciowe. Owocem bylicy pospolitej jest niełupka. Bylica pospolita jest rośliną wieloletnią. W Polsce występuje na niżu oraz w górach (aż po regiel dolny). Rośnie wysypowo na polach, w zbożach ozimych, w sadach, ogrodach oraz nad brzegami rzek, przy płotach, drogach, w rowach i na placach budowy. Rozmnaża się z nasion, a jedna roślina może wydać nawet do kilkudziesięciu tysięcy nasion.

Korzeń bylicy pospolitej zawiera azulenowy olejek eteryczny, żywicę i garbniki. Ziele bylicy (Herbe Artemisiae) zawiera związki żywicowe i inulinę.

Bylica piołun (Artemisia absinthium)

Bylica piołun jest w Polsce rośliną ruderalną, ale w wielu krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych jest uprawiana. Jest byliną lub półkrzewem o bardzo charakterystycznym zapachu. Łodygi i liście bylicy piołun są barwy srebrzystoszarej. Dorasta do 40, a w sprzyjających warunkach do nawet 120 cm. Jej kwiaty są jasnożółte, a koszyczki zwisłe. Bylica piołun rozmnaża się zarówno z nasion, jak i wegetatywnie z części podziemnych.

Olejek eteryczny uzyskiwany z bylicy piołun ma właściwości toksyczne i zawiera: azulen, trujący tujon, absyntynę. Bydło omija roślinę, a w przypadku jej spożycia nadaje ona mleku gorzki, nieprzyjemny smak.
Bylica piołun ma zastosowanie jako roślina lecznicza, aromatyczna i przyprawowa. Jej ziele (Herba Absinthii) wykorzystywane jest do produkcji absyntu i wermutu, a także jako roślina barwierska. Większe dawki olejków eterycznych tej rośliny są trujące.

Bylica estragon (Artemisia Dracunculus)

Bylica estragon jest byliną uprawianą zarówno w Polsce, jak i Europie. Często można ją spotkać zdziczałą. Dorasta do wysokości 120 cm. Koszyczki kwiatowe bylicy estragon są żółtawe, zwisające, kształtu kulistego o średnicy ok. 3 mm. Koszyczki występują na roślinie bardzo licznie tworząc luźne wiechy. Bylica estragon stosowana jest do wyrobu octu, musztardy i likierów.

Bylica rozpoczyna kwitnienie zwykle w połowie lipca, a szczyt jej pylenia przypada na trzecią dekadę lipca oraz pierwszą i drugą dekadę sierpnia. Najwyższe stężenia pyłku bylicy notowane są na terenach podmiejskich w godzinach 10-15, a w centrach dużych miast w godzinach 14-19.

Uczulenie na alergeny pyłku bylicy jest trzecią co do częstości (po pyłku traw i brzozy) przyczyną alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek wywołanego przez alergeny pyłkowe w Polsce. Większość objawów alergicznego nieżytu nosa w okresie późnoletnim wywołanych jest właśnie przez alergeny pyłku bylicy.
Opisano 6 alergenów bylicy pospolitej (Artemisia vulgaris): Art v 1, Art v 2, Art v 3, Art v 4 (profilina), Art v 5 i Art v 6.

Alergeny główne pyłku bylicy (Art v 1 i Art v 2) wywołują odczyny krzyżowe z wieloma innymi alergenami roślinnymi. U części chorych uczulonych na alergeny pyłku bylicy obserwowane są objawy zespołu alergii jamy ustnej OAS (oral allergy syndrom) po spożyciu niektórych owoców i warzyw (selera, jabłka, marchwi, ziół – szczególnie rumianku i przypraw).

Zarówno ziarna pyłku bylicy, jak i jej liście zawierają nie tylko alergeny białkowe, ale również półtoraterpeny (seskwiterpeny), odpowiedzialne za powietrznopochodny wyprysk kontaktowy.

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych