Buk (nazwa łacińska: Fagus, nazwa angielska: beech)

W Polsce w stanie naturalnym (dziko) w lasach rośnie jeden gatunek buka – buk zwyczajny (Fagus sulvatica). Drzewo dorasta do 30 metrów wysokości (po ok. 120 latach). Charakterystyczna jest szeroka, gęsta i kopulasta korona. Buk stanowi także element zadrzewień parkowych. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu tego drzewa. W południowej i zachodniej części kraju buk jest jednym z podstawowych drzew lasotwórczych, tworząc buczyny (czyste drzewostany bukowe). Północny-wschód Polski leży natomiast poza naturalnym zasięgiem buka. Rosnącego w stanie dzikim nie spotkamy go na Suwalszczyźnie i w północnej części Pojezierza Mazurskiego, Podlasia i Mazowsza.

Kwiaty męskie buka rozwijają się równocześnie z liśćmi i są zebrane w gęste główki, zwisając na długich osadkach. Buk kwitnie na przełomie kwietnia i maja oraz w pierwszych dniach maja. Wykazuje bardzo duże wahania w intensywności pylenia w poszczególnych latach. Buk obficie pyli i owocuje co 5-10 lat. Ziarno pyłu buka jest stosunkowo duże i ciężkie, dlatego wysokie stężenia pyłku buka notowane są przede wszystkim w pobliżu kwitnących drzew – w parkach i lasach. Średnia granica rozprzestrzeniania się ziaren pyłku buka (wg wzoru Schmidta) to 27,7 km, czyli znacznie mniej niż w przypadku brzozy czy olszy.

Alergeny pyłku buka wykazują reakcje krzyżowe z alergenami pyłku brzozy, olszy, leszczyny, grabu i dębu. Rząd bukowate (Fagales) obejmuje blisko spokrewnione rodziny: Betulace (brzoza, olsza), Corylaceae (leszczyna, grab) i Fagaceae (dąb, buk). Pylenie buka (koniec kwietnia, początek maja) pokrywa się z terminem pylenia brzozy, co znacząco utrudnia obserwacje kliniczne osób z podejrzeniem uczulenia na alergeny pyłku buka.

W specjalistycznej literaturze alergologicznej wiele doniesień poświęconych jest objawom alergicznym (w tym objawom astmy) u osób zawodowo narażonych na pył drewna bukowego.

Piśmiennictwo:
Seneta W, Dolatowski J „Dendrologia”, PWN, Warszawa 2004
Rapiejko P. „Alergeny pyłku roślin”, Medical Education, Warszawa 2012
Bohadana A. B. , Massin N., Wild P. „Symptoms, airway responsiveness and exposure to dust in beech and oak workers”, Occup. Environ. Med. 2000; 57(4): 268-73

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych