Opisy objawów różnicujące alergiczne i przewlekłe zapalenia błony śluzowej nosa
Chorzy często są kierowani do alergologa z powodu przewlekłego kataru – zarówno przez lekarzy POZ, jak i po wstępnej ocenie laryngologicznej. Jednak nie każdy przewlekły czy nawracający katar to alergia.
Nie jest problemem rozpoznanie alergiczne zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek u chorego, kiedy nasilone objawy: świąd, wodnisty, katar, kichanie i zapalenie spojówek występują o tej samej porze roku przez klika lat. W takiej sytuacji najprawdopodobniej potwierdzona zostanie alergia na wziewne alergeny sezonowe. Na alergię wskazują również takie objawy jak: kichanie, świąd i wodnisty katar, występujące podczas ekspozycji na m.in. kurz czy zwierzęta. Uczulenie na alergeny kota bez przewlekłej ekspozycji w warunkach domowych, może manifestować się w obecności właściciela zwierzęcia, na klatkach schodowych starych budynków i w dużych skupiskach ludzi, pod postacią nagłych objawów, obejmujących m.in. świąd nosa.
W sytuacji, w której wynik testów skórnych jest ujemny, wywiad nie wskazał powtarzalnej ekspozycji na alergeny, a objawy przebiegają bez świądu i kichania, ich prawdopodobną przyczyną jest niealergiczne, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa. W takiej sytuacji konieczna jest dokładna ocena laryngologiczna, najlepiej z uwzględnieniem endoskopii nosa – która pozwoli ocenić struktury jam nosa i ujścia zatok – oraz – w zależności od badania przedmiotowego i charakteru objawów – obrazowania nosa tomografią zatok.
Nawet niewielkie skrzywienie przegrody nosa może dawać objawy podobne do alergii, jeśli po zjedzeniu ostrych potraw czy zmianie temperatury czy też wilgotności otoczenia nasili się obrzęk (przy dużym skrzywieniu często jednostronnym) i pojawi się gwałtowny ale krótkotrwały i samoistnie przemijający katar. Podobnie objawy nasilonego spływania wydzieliny, zwłaszcza w pozycji leżącej i w godzinach porannych, przy wykluczonym uczuleniu na alergeny całoroczne sugerują zmiany w zatokach klinowych i sitowych (z racji anatomicznej lokalizacji ujść. Ich ocena bez wykonania tomografii zatok jest znacznie utrudniona.
Zmienna i nasilona blokada nosa z towarzyszącymi zaburzeniami węchu wskazuje raczej na polipy w nosie. Warto w takiej sytuacji zapytać chorego o ewentualne działania niepożądane niesterydowych leków przeciwzapalnych, ponieważ może być to początkowy etap choroby dróg oddechowych zaostrzanej przez aspirynę (dawniej tzw. astma aspirynowa).
Problemem diagnostycznym jest też kaszel towarzyszący zapaleniu błony śluzowej nosa. Jego przyczyną nie zawsze musi być astmatyczna nadreaktywność oskrzeli, uciążliwy kaszel może być wywołać już samo gromadzenie się wydzieliny w gardle. W celu oceny drożności oskrzeli w warunkach domowych warto posłużyć się pomiarem PEF za pomocą pikflometru.
Objawy typowe dla zapalenia zatok, infekcji wirusowej i alergii przedstawiono schematycznie w poniższej tabeli.
| Objawy | Zapalenie zatok | Alergia | Przeziębienie |
| Ból w okolicy czołowej lub twarzoczaszki | tak | czasem | czasem |
| Czas objawów | więcej niż 10-14 dni | różnie | mniej niż niż 10 dni |
| Katar | śluzowy lub ropny | przejrzysty, wodnisty | śluzowy, wodnisty lub gęsty |
| Gorączka | czasem | nie | czasem |
| Ból głowy | często | czasem | czasem |
| Brzydki zapach z ust | czasem | nie | nie |
| Kaszel | czasem | czasem | tak |
| Blokada nosa | tak | czasem | tak |
| Kichanie | nie | często | tak |
| Świąd | nie | tak | czasem |
dr n. med. Marzena Justyna Mierzejewska
