Leki najlepiej działają, jeżeli zostają podane bezpośrednio na chore miejsce. Jeżeli choroba dotyczy układu oddechowego, wówczas najlepszą formą podania leku jest nebulizacja. Nebulizacja polega na wdychaniu cząsteczek leku pod postacią aerozolu (mgły) bezpośrednio do układu oddechowego lub nawilżenie jego błony śluzowej.

Tym samym dostarczamy lek bezpośrednio do miejsca, w którym działa najsilniej, ograniczając przy tym jego działania niepożądane (uboczne). Nebulizacja jest zabiegiem leczniczym, bezbolesnym, który można wykorzystać u każdego pacjenta bez względu na wiek. Do nebulizacji służy przyrząd – inhalator. Jego najważniejszym elementem jest nebulizator czyli pojemnik, w którym lek w postaci płynu jest zamieniany na mgiełkę.

Ze względu na mechanizm działania i sposobu wytwarzania aerozolu można wyróżnić trzy grupy inhalatorów: pneumatyczne (najczęściej stosowane), membranowe (charakteryzujące się cichą pracą) i ultradźwiękowe.

Przed zakupem urządzenia należy skonsultować się z lekarzem i odpowiedzieć sobie na kilka pytań:

• Dla kogo będzie przeznaczony inhalator?Jeżeli będzie z niego korzystało dziecko, upewnij się, że do urządzenia dołączono maskę (najlepiej z miękkiego tworzywa i bez otworów ) i ustnik. Nierzadko zdarza się, że z nebulizatora będzie korzystało rodzeństwo, lub inni członkowie rodziny. Wówczas wskazane jest, aby każda z tych osób miała swój własny zestaw , czyli ustnik lub maskę oraz nebulizator.
• Dla kogo maska a dla kogo ustnik?Maseczka przeznaczona jest dla niemowląt oraz małych dzieci do 3 r. ż. , a także osób niewspółpracujących. Ustnik nadaje się dopiero dla dzieci powyżej 3 roku życia.
• Jaki model wybrać?Warto wybrać model, który działa możliwie najciszej, najszybciej (optymalny czas nebulizacji to 5 do10 min), zależy to od parametrów technicznych nebulizatora oraz objętości substancji leczniczej, którą wlewamy do nebulizatora.
• Jakie leki będą podawane za pomocą inhalatora?Zdarza się, że niektóre leki można podawać tylko przy użyciu bardzo konkretnych modeli nebulizatorów. Zawsze zapytaj lekarza lub pielęgniarkę, czy przepisany lek jest odpowiedni do danego modelu inhalatora.
• Jak długo i jak często będzie używany inhalator?Inhalator, podobnie jak każdy inny sprzęt, należy okresowo konserwować i wymieniać jego części zgodnie z zaleceniami producenta. Niekiedy może się to wiązać ze sporymi kosztami, toteż warto sprawdzić, jak często zalecana jest wymiana poszczególnych elementów urządzenia i ile one kosztują. Warto to zrobić jeszcze przed zakupem inhalatora.

Każde dziecko za pierwszym razem będzie się bało inhalatora i nebulizacji. Należy spokojnie oswoić go z urządzeniem, maseczką lub ustnikiem: pozwolić dotknąć urządzenia, pobawić się maską, np. można ją przyłożyć zabawkom, przytulankom albo innym członkom rodziny. Można też pokazać, z czego składa się inhalator i jak on działa – początkowo włączając go na kilka sekund, żeby dziecko oswoiło się z dźwiękiem i mgiełką. Do tego celu można wykorzystać wodę destylowaną lub sól fizjologiczną. Potem można stopniowo wydłużać czas pracy urządzenia.

• Umyj i wytrzyj ręce.
• Połącz wszystkie części inhalatora zgodnie z instrukcją obsługi.
• Sprawdź w instrukcji najmniejszą objętość płynów zapewniającą prawidłowe działanie nebulizatora (najczęściej 2 ml).
• Wlej zalecaną dawkę leku bezpośrednio do nebulizatora. Jeżeli objętość leku do nebulizacji jest mniejsza, ustal z pielęgniarką lub lekarzem, w jaki sposób dopełnić objętość do minimalnej. Najwygodniej posłużyć się do tego celu strzykawką.
• Jeżeli konieczne jest podanie większej ilości leków, wykonaj dziecku najpierw nebulizację jednego leku (najczęściej rozszerzającego oskrzela), odczekaj kilkanaście minut i dopiero wtedy podaj kolejny lek.

Nebulizacja jest skuteczną metodą leczenia pod warunkiem że jest dobrze wykonana.

• Dziecko powinno spokojnie siedzieć. Niemowlę należy trzymać na rękach w pozycji półleżącej lub na nogach (niemowlę powyżej 6 m.ż.)
• Głowa dziecka nie może być przygięta do klatki piersiowej.
• Nie poleca się wykonywania nebulizacji podczas snu ani w pozycji leżącej.
• Nie należy wykonywać nebulizacji bezpośrednio po posiłku, gdyż niekiedy kaszel wywołany działaniem leku może sprowokować wymioty.
• Maska musi szczelnie przylegać do twarzy i obejmować nos oraz jamę ustną. Nawet niewielkie odchylenie maski od twarzy powoduje znaczne zmniejszenie dotarcia leku do oskrzeli i tym samym – osłabienie efektu terapeutycznego.
• Szczelność w okolicy nosa ma kluczowe znaczenie, gdyż u dzieci poniżej 18. m.ż. aerozol dostaje się do dróg oddechowych głównie przez nos. Nieszczelności przy brodzie są akceptowalne.
• Należy nauczyć dziecko, że ustnik powinien być przytrzymany zębami i szczelnie objęty ustami. Starsze dzieci warto przyzwyczaić do spokojnego oddychania przez usta.
• Podczas nebulizacji nebulizator – czyli pojemnik z lekiem powinien być w pozycji pionowej. Pod koniec nebulizacji lub przy nierównomiernym rozpylaniu leku należy potrząsnąć pojemnikiem nebulizatorem tak, aby lek, który osiadł na ściankach opadł na dno pojemnika i została rozpylony do końca.
• Inhalację należy zakończyć gdy z nebulizatora nie wydobywa się już aerozol.

Wiemy, że to trudne, ale podczas nebulizacji dziecko nie powinno płakać. Krzyk, płacz oraz niepokój dziecka bardzo wpływa na skuteczność nebulizacji. Wówczas należy przerwać nebulizację i wyłączyć inhalator (staramy się oszczędzić lek). Przygotuj zabawki lub książeczki, które zajmą uwagę malucha. Dobrym pomysłem jest wprowadzenie punktowego systemu motywacyjnego (dziecko zbiera punkty za spokojną nebulizację, a pod koniec choroby wymienia je na nagrodę).

• Jeśli w nebulizacji użyto leku przeciwzapalnego (sterydu), wówczas dziecko powinno spłukać pozostałości leku z jamy ustnej. Pozwoli to uniknąć pojawienia się pleśniawek, będących częstym działaniem niepożądanym leczenia aerozolami.
• Starsze dziecko musi koniecznie wypłukać buzię wodą (wodę trzeba wypluć) lub umyć zęby.
• Niemowlętom i dzieciom młodszym można dać do popicia łyk wody lub soku. Można też przetrzeć jamę ustną gazikiem zmoczonym w ciepłej wodzie.
• Maskę/ustnik i nebulizator po rozłożeniu umyj w ciepłej wodzie z płynem do mycia naczyń, wypłucz pod bieżącą wodą, dobrze wysusz a następnie skompletuj i odłóż do następnej nebulizacji.