Sosna (nazwa łacińska: Pinus, angielska: Pine)

Świerk (Picea , ang. Spruce), jodła (łac. Abies, ang. Fir), modrzew (łac. Larix, ang. Larch,), cedr (łac. Cedrus, ang. Cedar).

Sosnowate to rodzina drzew i krzewów należąca do klasy iglastych (Pinopsida), obejmująca ponad 200 gatunków z 11 rodzajów. Sosnowate występują przede wszystkim na obszarach chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej. Niektóre gatunki rosną również w tropikach. Sosnowate wstępują powszechnie w całej Europie, a szczególnie liczne są na północy i w centrum kontynentu, tworząc duże lasy. Na północy Europy szczególnie liczne są: sosna pospolita (Pinus silvestris), sosna czarna (Pinus nigra), świerk pospolity (Picea abies) i modrzew europejski (Larix europea), a na południu kontynentu dominują: Pinus pinaster i Pinus halepensis. W Polsce w stanie dzikim spotykamy cztery gatunki sosny: sosnę pospolitą, sosnę czarną, limbę (Pinus cembra) oraz sosnę górską (Pinus mugo), zwaną kosodrzewiną. Kwiaty męskie w postaci krótkich kotek (żółte, pomarańczowe lub czerwone) złożone z licznych, spiralnie na osi osadzonych pręcików, z których każdy ma po 2 woreczki pyłkowe, przypominają kształtem małe żółtawe szyszeczki.

Aktywność alergenowa pyłku sosny, świerku, jodły i modrzewia jest według większości autorów niewielka lub nie występuje w ogóle. Dyskutowana jest rola pyłku drzew iglastych w procesie gruntowania (uszkadzania mechanicznego) błony śluzowej dróg oddechowych, co z uwagi na wyjątkowo wysokie stężenia pyłku sosny wydaje się mieć znaczenie dla późniejszych objawów wywołanych alergenami pyłku traw. Pyłek rodziny sosnowatych pokryty jest płaszczem woskowym utrudniającym wydostawanie się alergenu na zewnątrz ziarna. Opatrzony jest workami powietrznymi ułatwiającymi dłuższe unoszenie się w powietrzu. Pyłek produkowany jest w olbrzymiej ilości, osiąga bardzo wysokie stężenia w atmosferze, wielokrotnie przekraczające stężenia pyłku drzew liściastych. Po krótkotrwałych opadach deszczu w okresie pylenia sosny (maj, początek czerwca) na brzegach kałuż widoczny jest żółty osad będący głownie pyłkiem sosny. Ten naturalny osad bywał nazywany „siarczystymi deszczami”.

Ciekawostka:
Jak podaje Maria Ziółkowska w we wspaniałej książce pt. „Gawędy o drzewach” (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1983), największe szyszki na świecie wytwarza rosnąca w Kalifornii Pinus coulteri. Osiągają pół metra długości i do 40 cm szerokości. Drwale nazywają szyszki tej sosny „widow makers” z uwagi na przypadki śmierci drwali, na których spadła z dużej wysokości duża i ciężka szyszka.

Świerk (Picea)

Przez rdzennych mieszkańców gór nazywany jest smrekiem. Najczęściej spotykanym w Polsce i Europie gatunkiem jest świerk pospolity (Picea abies). Świerk jest jednym z najwyższych rosnących w Polsce drzew. Dorasta do 50 metrów wysokości i do 6 metrów w obwodzie. Igły świerku są krótkie – do 2 cm, połyskliwe i kłujące, a szyszki bardzo długie – do 15 cm.

Modrzew (Larix)

W Polsce dziko rosną dwa gatunki modrzewia: modrzew europejski (Larix decidua) oraz modrzew polski (Larix polonica). Jego igły opadają na zimę. Modrzew kwitnie w kwietniu. Kwiaty męskie to różowo-żółte, jajowate kotki skierowane do dołu, a kwiaty żeńskie to czerwonawe szyszeczki skierowane do góry.

Cedr (Cedrus)

Jeden z gatunków rodziny sosnowatych wykazuje bardzo silne właściwości uczulające. Jest nim cedr japoński. Cedr japoński jest odpowiedzialny za większość przypadków okresowego alergicznego nieżytu nosa w Japonii. Inne gatunki cedru to: cedr himalajski (Cedrus deodara) – rośnie w Himalajach, od Afganistanu aż po Nepal, cedr libański (Cedrus libani). Cedr libański to najbardziej znany z cedrów, występuje w górach Libanu, zachodniej Syrii i w południowo-centralnej Turcji. Uważany jest za narodowe drzewo Libanu.

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych