Topola (łac. Populus) jest w naszym klimacie najszybciej rosnącym drzewem. Jest przez to pospolita na terenie całego kraju, choć w warunkach naturalnych występuje głównie na terenach nadrzecznych i stanowi element lasów łęgowych. Była bardzo często sadzona w parkach i alejach.

Kwiaty topoli są zebrane w zwisające kotki. Rozwijają się one wczesną wiosną; zwykle w marcu i kwietniu, na krótko przed rozwinięciem się liści. Pyłek topoli nie odgrywa dużego znaczenia w alergologii. Alergeny pyłku topoli stosunkowo rzadko są przyczyną objawów chorobowych.

Topola jest drzewem dwupiennym. Oznacza to, że kwiaty męskie i żeńskie występują na oddzielnych okazach, na osobnych drzewach. Teoretycznie mogłoby to mieć znaczenie w postępowaniu prewencyjnym w alergologii. Sadząc tylko okazy żeńskie, można by ograniczyć liczbę ziaren pyłku topoli, który produkowany jest przez okazy męskie. Niestety okazy żeńskie topoli są niezbyt mile widziane przez dozorców. Na przełomie maja i czerwca na okazach żeńskich topoli dojrzewają owoce zawierające nasiona, do których przymocowany jest miękki, śnieżnobiały puch kielichowy. Dzięki temu nasiona są łatwiej przenoszone przez wiatr. Biały puch kielichowy topoli jest widoczny w pobliżu topól zarówno w powietrzu, jak i na ziemi, czasem w dużych ilościach. Okres owocowania topoli zbiega się w czasie z początkiem pylenia traw i wystąpieniem silnych objawów uczuleniowych wywołanych alergenami traw. Wielu chorych uczulonych na trawy sądzi, że przyczyną dolegliwości występujących w tym okresie jest unoszący się w powietrzu, widoczny gołym okiem, biały puch topoli. Chorzy, widząc unoszący się w powietrzu puch topoli, kojarzą ten widok z występującymi objawami alergicznymi pod postacią kichania, świądu nosa i oczu, wodnistej wydzieliny z nosa i jego zatkania. Tymczasem jest prawie pewne, że występujące w tym okresie (przełom maja i czerwca) objawy są wywołane nadwrażliwością na alergeny pyłku traw, tyle że ziarna pyłku roślin są niewidoczne nieuzbrojonym w mikroskop okiem, dlatego chorzy o wywołanie objawów chorobowych podejrzewają niewinne nasiona topoli. Co prawda pojawiający się masowo puch kielichowy topoli może działać drażniąco na błonę śluzową nosa i spojówki, nie ma on jednak właściwości uczulających.

Gatunki

Najczęściej spotykane w Polsce gatunki topoli to:

• topola biała Populus alba,
• topola osika Populus tremula,
• topola czarna Populus nigra,
• oraz topola szara Populus canescens.

Alergeny pyłku topoli

Dotychczas poznane alergeny pyłku topoli to:

• Pop a  – Populus alba,
• Pop b – Populus balsamifera,
• Pop d – Populus deltoides,
• Pop f – Populus fremontii,
• Pop m – Populus monilifera,
• Pop n – Populus nigra,
• Pop t – Populus tremuloides,
• Pop w – Populus wislizeni.

Mimo że pyłek topoli osiąga wysokie i bardzo wysokie stężenia w powietrzu atmosferycznym, to nadwrażliwość na alergeny pyłku tych drzew jest w polskiej populacji stosunkowo niewielka. W literaturze dostępne są jedynie pojedyncze publikacje naukowe potwierdzające znaczenie alergenów pyłku topoli w etiologii alergicznego nieżytu nosa.

Opracowanie: dr n. med. Piotr Rapiejko, Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych